Hanna Ilczyszyn, No one is looking at you

Jeśli poznam twoją duszę, namaluję twoje oczy” miał powiedzieć Amedeo Modigliani tworząc pierwszy portret swej ukochanej Jeanne Hébuterne. Słowa te potwierdził w swojej twórczości, portretując postacie o zamglonym, niewyraźnym spojrzeniu. Brak oczu to zakryte zwierciadło duszy, a brak twarzy?

Postacie wykreowane przez Hannę Ilczyszyn charakteryzuje nie tylko brak źrenic. Brak całej twarzy każe postawić pytanie: jak nadać osobie ekspresji, jak ubrać ją w osobowość bez najbardziej wyrazistych cech fizys? Artystka w swoich pracach gra różnymi środkami wyrazu, wskazując nam drogę ze świata wizualnego, do świata wyobraźni i marzeń.

Swoją twórczością, prezentowaną właśnie w Galerie Sandhofer, podkreśla, według sofickiego antropocentryzmu, że „człowiek jest miarą wszechrzeczy”. W centrum jej zainteresowania jest zawsze persona, ze swoimi emocjami, lękami i bólem. Bo twórczość ta nie jest ani łatwa, ani przyjemna w odbiorze. Zmusza do myślenia, dedukcji, sięgania w głąb siebie.

Bohaterami płócien są zwykle dzieci – nie dzieci, często odwrócone tyłem do widza, z pochyloną głową, w postawie rezygnacji. Przyjmują pozy wyrażające smutek, powagę, powściągliwość nieprzystające dziecku. Schowane za włosami, roślinami czy plamami farby twarze dzieci, wzbudzają w widzu osobliwe uczucie, niczym z surrealistycznego horroru. A może ze snu?

Inspirację dla Ilczyszyn stanową fotografie, stawiające w centrum zainteresowania człowieka. Czy to stare rodzinne zdjęcia, czy film zatrzymany na konkretnej scenie, czy internetowe obrazki – muszą, czasem niewielkim detalem czy mimiką postaci, skupiać uwagę. Własne, przywołujące wspomnienia zdjęcia, postrzegamy jako reprezentację naszej osobowości z danego czasu. Te momenty z przeszłości, podobnie jak sny czy marzenia, z czasem stają się mniej wyraźne, a szczegóły nikną w niepamięci. Podobnie postacie „małych dorosłych” są niejasne, niedokończone, bez zaznaczonych rysów twarzy. Stąd wielką siłę wyrazu ma ich poza, nieokreślona przestrzeń z wyodrębnionym jedynie elementem charakterystycznym i kontekst sytuacyjny. Czasem wyłaniają się z ciemności, czasem spoglądają w deszczowe niebo, nieraz siedząc na krześle lub gałęzi drzewa. Zawsze wywołują jednak osobliwe poczucie niepokoju, zmuszając do zastanowienia: co wywołało daną emocję, co musiało się stać wcześniej, a co stanie się później?

Sam tytuł wystawy: „Nikt na ciebie nie patrzy”, może być zarówno manifestacją odwagi, jak i akceptacją własnych słabości. Jako siłę określa świadomość, że można zrobić wszystko, ponieważ nikt nie uskutecznia kontroli. Jako tolerancję – można zrzucić maskę, przestać się już chować, bo nikt nie obserwuje.

Dodatkowe napięcie wzmaga technika i czysto wizualne środki wyrazu. Artystka bazuje na kontrastach, łącząc przeciwstawne barwy, na przykład ulubione czerń i biel, posługując się przy tym farbami olejnymi i akrylowymi. Elementy znaczeniowo najistotniejsze, zaznaczane są farbą o kontrastowej do reszty, sugestywnej barwie, kładzioną grubo krótkimi pociągnięciami pędzla. Tło potraktowane jest zwykle laserunkowo, uzyskując dzięki temu fakturalnie bogaty, nieregularny efekt z widocznymi odbiciami pędzla na płótnie. Charakterystyczny element przedstawienia wyróżnia się też różną od dalszych planów kompozycji tonacją cieplną, na przykład na tle szarości i błękitów wstążka we włosach o symbolicznej dla artystki, ewokującej siłę, czerwonej barwie. Zauważalne są też eksperymenty z nakładaniem na siebie warstw tego samego pigmentu do uzyskania niestandardowych efektów, na przykład biały na białym, szary na szarym. Fakturalna i kolorystyczna różnorodność wciąga widza do wnętrza obrazu, stając się czymś więcej niż płaską taflą koloru. Znamienne dla artystki jest pozostawienie ściekających strużek rozwodnionej farby, dających efekt rozmycia i braku wyrazistości, niczym we śnie.

Oniryczne malarstwo Hanny Ilczyszyn zabiera nas w podróż do głębi własnej podświadomości. Postacie bezgłośnie wołające do nas z płócien, stają się reprezentacją nas samych, naszych sennych imaginacji. Możemy nagle stać się małą smutną dziewczynką patrzącą w dal, lub samotnym chłopcem nieświadomym grożącego mu niebezpieczeństwa. Osobliwy bajkowy świat wykreowany przez Ilczyszyn, to nasz świat – świat konfrontacji niewinności dziecka z lękiem i smutkiem. Uważaj, bo „gdy rozum śpi, budzą się demony”.

Sandra Zagajna